ممکن است برای همه مان پیش آمده باشد که بخواهیم به مهمانی یا مجلس مهمی برویم و در انتخاب جنس پارچه ی لباس مورد نظرمان یا پارچه ای که می خواهیم برای دوخت لباس به خیاط بدهیم به مشکل خورده باشیم و نتوانسته باشیم جنس پارچه را به خوبی تشخیص دهیم، به عبارتی نمی توانیم مرغوبیت و کیفیت جنس پارچه را تشخیص دهیم و حتی در برخی از موارد ممکن است انتخاب اشتباهی داشته باشیم و نتوانیم بهترین جنس پارچه را انتخاب کنیم و ممکن است پارچه ای که انتخاب می کنیم از کیفیت خوبی برخوردار نباشد.
انواع جنس پارچه و نخ
همانطور که میدانید پارچه ها و نخ ها از تنوع بسیار زیادی برخوردار می باشند. در اینجا برخی از رایج ترین آن ها که در صنعت پوشاک ایران به کار می رود تشریح میکنیم و ابتدا به الیاف و پایه ی نخ ها و پارچه ها اشاره می کنیم:
اگر به صورت عامیانه بخواهیم توضیح دهیم، در وهله اول به سه دسته کلی از لحاظ جنسی تقسیم می شوند:
- طبیعی: الیافی مانند پنبه و پشم که پرکاربردترین آن در این بافت ها پنبه می باشد.
- مصنوعی: الیاف مصنوعی از تنوع بسیاری از لحاظ ساختاری برخوردارند. معمولا پلی استر رایج ترین آنهاست.
- سلولزی: همانطور که از نام آن پیداست، بنیاد این الیاف از سلولز است.(جنس تنه گیاهان)
۱ – پارچه ها با الیاف طبیعی
برخی از رایج ترین الیاف طبیعی پنبه، کتان، پشم و … هستند که در پارچه های طبیعی کاربرد دارند. این الیاف به صورت کشت یا حیوانی به دست می آیند و کاربردی ترین آنها به دلایل زیادی پنبه است.
برای مثال پارچه های پشمی از پشم گوسفند، پارچه های کتان از ساقه ی گیاه کتان، پارچه ی ابریشم از پیله ی کرم ابریشم و پارچه ی نخی و یا پنبه ای از گیاه پنبه ساخته می شود.
پارچه هایی با الیاف طبیعی دارای خواصی هستند که به نسبت تکمیل آنها تغییر می کند. خواص الیاف هم می تواند هم مزیت باشد و هم اشکال:
- دارای رنگپذیری بالا (در رنگرزی یک حمامه رنگ می شوند)
- چروک پذیری زیاد
- دارای آب رفت بالا
- حساسیت زایی پایین
- نفوذ بالای هوا میان الیاف پارچه
- پرز کمتر روی پارچه
- معمولا خواص پنبه به نسبت تکمیل روی آن قابل تغییر است.
مرسریزه
مرسریزه نوعی تکمیل نخ های پنبه ای است که برخی خواص بد نخ را گرفته و به آن شفافیت می دهد. پارچه های مرسریزه دارای شفافیت و براقیت بیشتری نسبت به پارچه های پنبه ای عادی می باشند.
۲ – پارچه ها الیاف مصنوعی
برخی از رایج ترین الیاف مصنوعی پلی استر، پلی آمید، نایلون و … می باشند که معمولا به دو صورت فیلامنت (یکسره) و اسپان (قطعه قطعه) مورد استفاده قرار می گیرد. اسپان از لحاظ ظاهری بیشتر از فلامنت ها شبیه الیاف طبیعی هستند که استفاده هر کدام کاملا متفاوت می باشد.
پارچه هایی مانند نایلون، استات، ریون، فیبرهای اکریلیک و الیاف پلی استر داکرون، مواد سازنده ی آن ها طبیعی نیستند و ترکیبات الیاف آن ها به دست بشر ساخته شده است.
اسپان ها به دلیل قطعه قطعه بودن الیافشان هوا را رد و بدل می کنند. از همین رو در پوشاک معمولی بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند. اما معمولا فیلامنت ها برای بافت های خاص تر مورد استفاده قرار می گیرند و استفاده آنها به تنهایی در پوشاک عادی امری نادر است. فیلامنت ها در لباس های ورزشی، لباس های زنانه همراه با الیاف دیگر و … استفاده می شوند.
لاکرا
نوعی نخ مصنوعی فیلامنت (یکسره) است که حالت کشسانی داشته و برای دادن خاصیت کشش به پارچه اضافه می گردد.
خواص نخ و پارچه ی مصنوعی:
- رنگ پذیری پایین
- پرز زیاد روی پارچه
- نفوذ کم هوا
- استحکام بالا
۳ – پارچه ها با الیاف سلولزی (ویسکوز)
این الیاف ماهیتاً جزو الیاف طبیعی هستند ولی نه به صورت زراعی، بلکه از خمیر سلولز .این نوع از نخ به دلیل استحکام پایین معمولا به تنهایی بافت نمی شود و با الیاف یا نخ های دیگر مخلوط شده و در تولید پارچه مورد استفاده قرار می گیرد. الیاف سلولزی به دلیل تشابه زیاد خواص با الیاف پنبه ای (به غیر از استحکام) زمانی که با نخ، الیاف یا پارچه مصنوعی مخلوط می گردند به آن الیاف، خواصی از الیاف طبیعی را می دهند و به دلیل به صرفه بودن مورد توجه زیادی می باشند.
نخ ها به دو صورت اپن یا اپن اند و رینگ تقسیم می گردند. نخ های اپن (open) به صورت مالشی ریسیده شده ولی الیاف نخ های رینگ در یک راستا قرار می گیرند. خواص و مزایای نخ های رینگ بیشتر از اپن می باشد و نخ های open دارای قیمت پایین تری هستند.
نخ های شانه خورده combed الیاف نخ را منظم تر کرده و حالت بهتری به نخ می دهند.
انواع روش شناخت مرغوبیت و جنس پارچه
حالا برای شناخت مرغوبیت انواع پارچه ها چند راه وجود دارد که در ادامه میخواهیم به بررسی تک تک این ترفندهای جذاب بپردازیم:
- 1 – کمک از نور خورشید
اولین راه این است که می توانید پارچه را مقابل نور خورشید قرار دهید هر چه پارچه ضخیم تر باشد و نور سخت تر از آن عبور کند ، یعنی پارچه مرغوب تر است.
- 2 – کشیدن پارچه
دومین راه که می توانید برای شناخت مرغوبیت پارچه از آن استفاده کنید کشیدن پارچه است، به این صورت که دو طرف پارچه را بگیرید و به دو طرف مخالف بکشید اگر پارچه پس از کشیدن به حالت اولیه برگشت یعنی پارچه از مرغوبیت خوبی برخوردار است اما اگر پارچه به حالت اولیه برنگشت و حالت اولیه ی خود را از دست داد یعنی پارچه از مرغوبیت خوبی برخوردار نمی باشد برای تست جنس پارچه های کشی می توانید از این روش استفاده کنید.
راه بعدی که می توانید به وسیله آن مرغوبیت پارچه ی مورد نظر خود را مشخص کنید مچاله کردن پارچه است. برای این کار قسمتی از پارچه را در دست خود بگیرید و فشار دهید پس از چند لحظه پارچه را رها کنید، اگر پس از این که پارچه را رها کردید پارچه چروک نماند یعنی از مرغوبیت خوبی برخوردار نیست و جنس خوبی ندارد پس بهتر است برای آن هزینه نکنید.
- 3 – شناخت جنس پارچه از روی درجه ی اتو
از دیگر راه های بررسی جنس پارچه و مرغوبیت آن، نگاه به درجه ی حرارت اتویی است که برای اتوی پارچه توصیه شده است. معمولا به این صورت است که پارچه هایی که جنس ضعیفی دارند برای جلوگیری از آسیب رسیدن به بافت پارچه، توصیه می شود از درجه ی حرارت پایین برای اتو کردن آنها استفاده شود.
درجه ی حرارتی که برای اتو کردن پارچه از آن استفاده می شود انواع متفاوتی دارد که نوع پارچه را به خوبی نشان می دهد، این نوع درجه حرارت ها عبارتند از:
درجه ی ۱: درجه ی ضعیف
پارچه هایی دارای جنس سلولزی و سنتتیک که حاصل فعل و انفعالات شیمیایی هستند و شامل پارچه های ژرسه، پلی استر، پاناما و فلامنت می شود در این دسته قرار می گیرند و به دلیل این که این نوع پارچه ها در برابر حرارت زیاد جمع می شوند توصیه می شود برای افزایش عمر پارچه ، در هنگام چروک شدن از درجه ی حرارت پایین اتو برای اتو کشیدن این نوع پارچه استفاده شود.
از دیگر ویژگی های پارچه هایی که در این دسته قرار می گیرند می تواند به دوام بالا، دارای قابلیت شست و شو و پوشش زیاد آن ها اشاره کرد.
درجه ی ۲: ابریشم مصنوعی
نوع دیگری از درجه ی حرارتی که پس از درجه ضعیف مشاهده می کنیم ابریشم مصنوعی است. این نوع درجه ی حرارت اتو مناسب پارچه هایی است که دارای الیاف مصنوعی با رشته های طبیعی هستند و ترکیبی از هر دو شامل می شوند.
از جمله ویژگی های پارچه هایی که در این دسته قرار می گیرند و شامل انواع زیادی از پارچه ها می شوند می توان به ساده بودن برش و دوخت آسان آنها نسبت به گروه اول اشاره کرد. از جمله مشهورترین پارچه هایی که در این دسته قرار می گیرند می توان به جنس پارچه ی تترون و ترگال اشاره کرد.
درجه ی ۳: تریلین- لئوناردو
درجه ی سومی که در درجه ی حرارت اتوها از آن استفاده می شود، درجه ی ۳ یعنی تریلین – لئوناردو است . این درجه ی اتو برای پارچه های ابریشمی مناسب است. همان طور که از نام این پارچه ها مشخص است این نوع پارچه ها از رشته هایی که کرم ابریشم به دور خود می تند ساخته شده است.
معروف ترین پارچه هایی که در این دسته قرار می گیرند می توان به پارچه های شیفون، ساتن، ارگانزا و کرپ ژورژت اشاره کرد. از جمله ویژگی های این نوع پارچه ها می توان به مواردی همچون محکم و با دوام بودن و نرم و لطیف بودن آن ها اشاره کرد. همچنین این نوع پارچه ها در دوخت، برش و اتوکاری نیاز به دقت و ظرافت بیشتری دارند و انواع لباس هایی که از جنس این نوع پارچه ها تهیه می شود برای هوای خنک و هوای گرم مناسب است.
- 4 – لطافت پارچه
راه دیگری که می توان برای تشخیص مرغوبیت پارچه و کیفیت پارچه از آن استفاده کرد لمس پارچه است تا مشخص شود پارچه ی مورد نظر کیفیت لازم را دارد یا خیر . با استفاده از این راه می توان پنبه ای بودن یا نبودن پارچه را تشخیص داد که البته استفاده از این روش نیاز به تجربه دارد. اما به طور کلی پارچه هایی که از جنس پلی استر و یا مواد مصنوعی ساخته شده اند در هنگام لمس آن ها یک حالت خشکی و لیزی کمی را احساس می کنید.
چیزی که باعث می شود در این روش بتوانید به راحتی پارچه های دارای الیاف پنبه را از سایر انواع پارچه تشخیص دهید لطافتی است که در هنگام لمس این نوع پارچه ها احساس می کنید، در حالی که پارچه های دارای الیاف مصنوعی چنین بافت و لطافتی ندارند.
- 5 – درخشندگی
آخرین راهی که می خواهیم در این مقاله برای تشخیث مرغوبیت و کیفیت پارچه به آن اشاره کنیم ، درخشندگی پارچه است.
برای مثال اگر در این روش پارچه هایی که دارای الیاف مصنوعی هستند را زیر نور خورشید قرار دهید متوجه خواهید شد که این پارچه ها دارای یک نوع درخشندگی نامطلوب هستند، در برخی موارد نیز پارچه های پنبه به دلیل این که با سود کاستیک ترکیب می شوند دارای درخشندگی می شوند ولی درخشندگی آن ها به گونه ای است که می توان به راحتی آن را تشخیص داد و این درخشندگی مطلوب است.
